Left Music Archive: با چراغ ترانه در کوچه باغه خاطره

چهارشنبه، اسفند ۲۴، ۱۳۹۰

با چراغ ترانه در کوچه باغه خاطره

این مطلب از سایت پرند بر روی سایت قرار می گیرد وبا ذکر نام پیشنهاد می نماییم کار های بیشتری از این سایت دیدن کنید.

می‌دانیم ترانه فرآورده‌ای است از «کلام»، «آهنگ» و «صدا». دست اندر کاری در هر یک از این سه هنر، تخصص می‌خواهد و اهل فن خود را می‌طلبد.

برای ساخت و تولید ترانه اما همیشه این مثلث لزوما سه‌گوش نیست! گاه آن‌که آهنگ‌ را می‌سازد ترانه‌سرا هم هست [چهانبخش پازوکی] یا خواننده‌ای که آهنگ ترانه‌اش را هم خودش ساخته [حسن شماعی‌زاده]، یا شعر ترانه‌اش را خود سروده و می‌خواند [شهیار قنبری] و یا حتا کسانی که یک تنه کار هر سه چهار نفر را می‌کنند! شعر را می‌سرایند؛ آهنگ را می‌سازند؛ سازش را می‌نوازند و خودشان هم می‌خوانند [فرامرز اصلانی، زیبا شیرازی].

در ایران خودمان اغلب ترانه را با صدای خوانندۀ آن می‌شناسند. [«الهۀ نازِ بنان»، «نیلوفرِ پوران»، «غوغای ستارگانِ پروین» و «نمیشۀ سوسن»]. این‌که شعر ترانه از کیست چندان مدِ نظر نیست و «ترانه‌سرا» بودن به اندازۀ «آهنگ‌سازی» و «خوانندگی»،جا نیفتاده است.

در حوزۀ موسیقی سنتی و اصیل اما شعر تصنیف بیشتر برگرفته از دیوان شاعران متقدم و کلاسیک ایران [حافظ، شمس، سعدی، . . ] است و این‌طور جا افتاده که حساب «تصنیف» با «ترانه» جداست.

شاعرانی هم داریم که گرچه «ترانه» یا «تصنیف» هم سروده یا می‌سرایند؛ ولی بیشتر به شاعر بودن‌شان شهرت دارند [محمدتقی بهار ـ رهی معیری ـ سیمین بهبهانی] و به همین قیاس، «ترانه‌سرایانی» که در سرودن قالب‌های دیگر شعر دستی توانا دارند [بیژن ترقی ـ معینی کرمانشاهی].

آنچه در چند دهۀ اخیر و در عالم ترانه‌های روز ایرانی تازگی دارد اما، شنیدن سروده‌هایی از شاعرانی‌ست که نه کارشان «ترانه‌سرایی» بوده؛ و نه شعرشان را به‌منظور اجرا به شکل ترانه سروده‌اند.

از جمع شاعران نوپرداز معاصر، سروده‌های «احمد شاملو»، «شفیعی کدکنی»، «سهراب سپهری» و «فروغ فرخ‌زاد» بیشترین اجراها را داشته است.

این ابداع و تازگی را حتی در سروده‌هایی به‌سبک نیمایی در اجرای موسیقی اصیل و سنتی نیز شنیده‌ایم. [«زمستان» سرودۀ مهدی اخوان ثالث با صدای محمدرضا شجریان ـ «در گلستانه» از سروده‌های سهراب سپهری، با صدای شهرام ناظری].

سابقه نشان می‌دهد خشت اول این بنای تازه را «امیرهوشنگ ابتهاج (هـ . الف. سایه)» گذاشت.

هوشنگ ابتهاج زمانی در «رادیو ایران» و از آخرین سرپرست «برنامۀ گل‌ها» بود. برنامۀ وزین و ماندگاری که «داوود پیرنیا» پایه‌‌اش را گذاشت. از ابتکارات هوشنگ ابتهاج یکی هم اضافه کردن «گل‌های تازه» به آن مجموعۀ ارزنده بود.

او که خود نیز از جمله شاعران نوپرداز محسوب می‌شد، طرح اجرای سروده‌هایی از شاعران نوپرداز و معاصر را در این برنامه‌ها پیاده کرد. از اولین اشعاری که در این طرح نو، مورد استفاده قرار گرفت یکی سرودۀ معروف «نیمایوشیج» به‌نام «فسانه» بود با صدای «سیما بینا»، و دیگری «اندوه‌پرست» از «فروغ فرخ‌زاد» که با صدای «رامش» اجرا شد. [این ترانه را در جعبۀ موسیقی زیر مطلب بشنوید!]

تا آنجا که می‌دانیم «فروغ فرخ‌زاد» فقط یک‌بار ـ از سر تفنن شاید ـ شعری را به قصد ترانه شدن سرود. ترانۀ «در خموشی‌های ساحل» که روی موسیقی «کلیف بارمن» و با صدای «محمد نوری» اجرا شد. شعری که متن آن در هیچیک از پنج مجموعه اشعار او دیده نمی‌شود. پس فروغ، ترانه‌سرا نبود و شاید حتا در زمان نوشتن و انتشار اشعارش فکر نمی‌کرد بعدها سروده‌هایی از او آهنگین و به شکل ترانه با صدای خوانندگان مختلف اجرا شود.

اشعار «فروغ فرخ‌زاد» در سه دفتر اول، بیشتر در قالب «چهار پاره» است. در دو دفتر بعدی اما نیمایی می‌سراید و در «تولدی دیگر»، یکی دو مثنوی و غزلواره هم دارد.

مثنوی «عاشقانه»، با مطلع «ای شب از رویای تو رنگین شده»، شناخته و به‌گوش آشناترین سرودۀ او در این قالب شعری است.

در مجموعه ترانه‌های که بر مبنای سروده‌های فروغ فرخ‌زاد خوانده شده، بعد از سرودۀ «آفتاب می‌شود»، مثنوی «عاشقانه» بیشترین اجرا را با صدای خوانندگان مختلف دارد.

ترانه‌هایی که اشعار آن برگرفته یا بخشی از سروده‌های اوست. چیزی نزدیک به پنجاه ترانه با صدای خوانندگان مختلف و اجراهای متفاوت است (حتی ترانه‌ای با صدای «احمد ظاهر»، خوانندۀ نام‌آشنای افغانی) که به شکل مجموعه‌ای فراهم شده و پایین این مطلب می‌توانید بشنوید.

ترانه‌ها را اول بر اساس ترتیب انتشار کتاب‌ها (اسیر ـ دیوار ـ عصیان ـ تولدی دیگر ـ ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد)، و بعد هر سروده را به ترتیب و ردیفی که در آن کتاب به‌چاپ رسیده تنظیم کرده‌ام.

شما هم اگر ترانه‌های دیگری سراغ دارید که در جعبۀ موسیقی نیست، به آدرس راوی این حکایت، خبر بدهید تا به این مجموعه اضافه و آن را به اتفاق هم تکمیل کنیم و باقی بماند.

* * *

مجموعه‌ ترانه‌های فروغ فرخ‌زاد در این سایت:

● مجموعه ترانه‌هایی از مثنوی «عاشقانه»
● مجموعه ترانه‌هایی از سرودۀ «آفتاب می‌شود»

در بارۀ «فروغ فرخزاد» در این سایت:

● «خاطرات سفر به ايتاليا» نوشتۀ «فروغ فرخ‌زاد»

* * *

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر

اشتراک در: نظرات پیام (Atom)

رانه و موسیقی در تاریخ همواره جایگاه پر رنگی در اجتماع داشته
و همیشه ترانه ها الهام دهنده ی بسیاری از اعتراضات مردمی بر علیه دیکتاتور های زمان و تاریخ خود و حکومت ها ی توتالیتر بوده اند.گاه
ترانه ها افشاگر اند همچون فریاد مردمی که در یک یا شاید چند حنجره دمیده می شود تا یک واقعه و جنایت را یک کشتار را افشا کند .گاه آگاهی دهنده از یک جریان آگاه به اقشاری که معمولا از واقعیات محرومند آنچنان که محرومیت یک کارگر در قرن بیست و یک از اخبار دنیا مجدود به مدیا و رسانه های کنترل شده و سانسور شده حکومتش می باشد.در حالی که اگر بنگریم نا آگاهی یک کارگر در ایران دلایل زیادی خواهد داشت و از دلایل مهم که بگذریم به مسائل فرهنگی برسیم و این مساله که موسیقی و ترانه تا چه حد در تاریخ فکری ایران روشنگرانه بوده و تا چه حد توانسته نقشی را که باید انجام دهد.هدف این نیست که تاریخ ایران را کاوش کنیم !این کار هم زمان زیادی خواهد برد و قطعا تخصص این کار را نیز نخواهیم داشت که با یقین پایمان را در یک کفش کنیم .

اما امروز می توان فهمید در ایران فرهنگ موسیقی چپ بسیار نازل بوده و به جز عده ای معدود که خود را چپ می نامند و یا به اشتباه آنها را چپ می دانند همچنان موسیقی چند دههی پیش را زنده نگه داشته اند.گله ای نیست !همین کار هم زحمتی ارزنده است. ختی تک و توک کارهایی که برای مناسبت های کارگری و زنان و غیره با برچسب چپ انجام شده نیز در هر صورت ممکن حال با کیفیت پایین یا با شعر ضعیف تلاشی بوده برای برداشتن گامی در این جهت" وبگاه ما که شاخه ای از وبگاه آرشیو چپ می باشد نیز از ابتدای امر شروع به معرفی آثار معروف دهه های پیش نموده .آثار ویکتور خارا و ویولتا پارا و ترانه های انقلابی ایران که شاید بیش از هر چیز ما را به یاد دهه های خونین شصت می اندازد.بدین ترتیب با مطالعه وسیعی که در نظر گرفته شده سعی ما بر این است که از دگم اندیشی حتی در موسیقی که بسیاری از چپ ها و (جپ نما ها)! امروزه بدان مبادرت می ورزند مقابله کرده و مخاطب واقعی موسیقه اعتراضی را ابتدا خود شناخته سپس به مخاطب خود برسانیم.

کار بسیار آسانی است پس زدن سبک های تازه از راه رسیده مانند رپ و هیپ هاپ و ..اما کار سختیست واقعا شناختن ماهیت این ها .

باید گفت نویسنده این مطلب خود از کسانیست که به جز موسیقی های باب میل خود که نام موسیقی و هنر متعهد و اعتراضی و انقلابی می نامید پا را فرا تر از آن نمی گذاشت.اما نقطه ای که ما ایستاده ایم نقطه ی ثقل جهان نیست ! باور ندارید پس می توانید ااندازه بگیرید!

شناخت از سبک های دیگر و نگاه جامعشناسانه و چند بعدی به تاریخچه و چگونگی شکل گیری و رفتار شناسی هر سبک می تواند ما را به جهان تازه ای معرفی کند .اگر تنها سلیقه ای با مسائل دور و بر خود بر خورد نمائیم نتیجه همان خواهد شد که شده. و این ما هستیم که بر سر کچل دروغ و واقعیت شیره ی چسبناک می مالیم.

مطالعه آثاری که می توان آنها را ارزشمند نامید در ارجحیت این وبگاه قرار دارد .از سایت مردم شناسی که بصورت علمی و چند بعدی به قضایای مختلف می پردازد و در باره موسیق نیز هم چنین گرفته تا سایت هنر زیرزمینی و هنر گرافیتی و کلاه استادیو و نگاهی به تاریخچه موسیقی های اعتراضی و ترانه ها و اشعار در حال حاظر فعالیت اندک ما در این باب است. هرچند که باید این کار را ناچیز نامید اما به نظر نویسنده این موضوع و بحث را باید جدی گرفته و دائما روی آن مطالعه و جستجو انجام شود .باری در دنیای امروزین در منطقه ای که کشور ایران قرار دارد از دل کوچه پس کوچه های زاغه نشین قاهره صدای رپر هایی که لمپن پرولتاریا نامیده می شوند و بعضا به واقعیست صدای مردمی تا تونس یمن سوریه لبنان و لیبی تا کشور های آلمان فرانسه و انگلستان و اسپانیا و ایتالیا تا آسیای شرقی تا آمریکای جنوبی و فوروم چپ ی که بعد از کشتار هزاران هزار نفر و مقاومت و دلیری های مبارزات آزادی خواهانه آمریکای جنوبی امروز می رود به بار بنشیند تا خود شمال این قاره که کبک شهری از قاره بزرگ آمریکای شمالی با قدمت مبارزات آزادیخواهانه و جدایی طلبانه خود تا مکزیک و زاپاتیست های ساکن آن تا رده ها و صف های طویل انسانی در واشتگتن مقابل دیوار وال استریت و جنبش نودو نه درصدی ها و به چالش کشاندن شدید سرمایه داری باید و باید و باید بیشتر و بیشتر خواند شنید مطالعه کرد و ارتباط برقرار نمود و در این راه کماکان دیوهای بزرگو تا بن دندان مسلح سرمایه داری و رژیم های پس مانده و عقب افتاده نه موانع بلکه دقیقا دشمن سرسخت توده های مردمی می باشند .

بس سلاح ما دانایی ماست و هر مشتی که به پایگاه مردمی ما اظافه می گردد لرزشی برتن رزیم ها خواهد افتاد. در اخر این معرفی نامه باید گفت این سایت به تمام افرادی که خواهان کمک از منظر اطلاعاتی به ما در این زمینه هستند دست یاری و قدر دانی می کند .

امضا :

بی.کاف